PEN-stagiaire Victoria Jensen sprak met PEN-auteur Sergej Sjamanov. Dit resulteerde in een boeiende getuigenis van Sergej.
Wanneer ik schrijf, creëer ik verhalen en verzamel ik stukjes van mijn ziel. Schrijven is altijd mijn manier geweest om het leven te begrijpen, vluchtige momenten te vatten en met anderen te delen. In mijn schrijvend leven over grenzen heen, in de USSR, in Oekraïne en nu in België, heb ik dit proces van ‘storytelling’ nog veel verder kunnen uitdiepen. Het gaat niet meer alleen over mij. Het gaat over het verbinden van mensen, cultuur en emoties.
De verhuis naar België bracht een verschuiving teweeg in mijn perspectief op de wereld en op mijn vak. Hier ben ik immers niet alleen een schrijver, maar ook een vreemde die twee werelden in evenwicht probeert te brengen: de wereld die ik achterliet en de wereld die ik aan het opbouwen ben. Deze spanning is gelukkig een vruchtbare bodem voor mijn creativiteit gebleken.
Wanneer ik in een nieuwe leefomgeving terechtkom, komen er verhalen en scenario’s in me op die nergens anders hadden kunnen ontstaan.
Nieuwe thema’s duiken op. Ze verbeelden de veranderingen in mijn omgeving en mijn ervaringen. Schrijven in België heeft me ook veel geleerd over veerkracht. Toen ik hier aankwam, had ik geen professionele schrijfambities. Ik schreef omdat ik het nu eenmaal kon, omdat ik er nood aan had. Maar naarmate ik me settelde, groeide het vertrouwen om mijn verhalen met een publiek te gaan delen. De verwezenlijking van deze droom is niet eenvoudig. Het vereist de vertaling van mijn werk in een nieuwe taal (die ik nog steeds aan het leren ben), maar ook de exploratie van een nieuw literair landschap. Het PEN-auteursprogramma heeft me hierbij geholpen. De gesprekken met mijn mentoren zijn van onschatbare waarde geweest om hier als auteur mijn weg te kunnen vinden.
De literaire wereld in Oekraïne is helemaal anders. Russische boeken waren ooit een vitaal onderdeel van onze cultuur, maar de huidige dramatische situatie sluit die idee van literaire synergie uit. In de concrete werkelijkheid van vandaag zie ik voor een Russischtalige schrijver zoals ik geen toekomst meer. Ik vind troost in het feit dat ik deel uitmaak van een grotere multiculturele, democratische gemeenschap.
Hier worden mensen niet beoordeeld op basis van taal of nationaliteit en worden relaties niet geruïneerd door alomaanwezige corruptie.
Hier geeft de staat om zijn burgers en vooral om de meest kwetsbaren. Zelfrespect vormt een basiswaarde en er worden kansen geboden voor zelfrealisatie. Ik zie dat dit systeem werkt, en zolang het nog werkt, moet het fundamenteel naar waarde worden geschat. In de wereld van vandaag veranderen dingen zo snel dat je bij het wakker worden de wereld om je heen soms niet meer herkent.
Ik geloof dat verhalen kunnen helen wat door oorlog wordt gebroken.
Oorlog vernietigt niet alleen gebouwen, oorlog ontwricht ook creativiteit en persoonlijke levens. Thuis, in Oekraïne, heeft de oorlog alles ontwricht, zelfs mijn vermogen om te schrijven. Russischtalige boeken worden uit de handel genomen. Oekraïense uitgeverijen staan voor enorme uitdagingen. Voor auteurs zoals ik is er nog nauwelijks een toekomst denkbaar.
Toch schrijf ik, omdat literatuur ons in staat stelt bruggen te bouwen, tussen culturen en generaties – en in onszelf.
Voor mij zijn alle lezers belangrijk. Ik ga ervan uit dat het om mensen gaat die bereid zijn om te dromen, vragen te stellen en te voelen. Literatuur behoort ons allemaal toe, waar we ook vandaan komen. Schrijven is mijn manier geworden om contact te maken met anderen en om de wereld te begrijpen. Ondanks alle moeilijkheden die komen kijken bij het vertalen en publiceren van mijn werk, en bij de persoonlijke aanpassing aan een nieuw land, heb ik geleerd omverandering te omarmen.
Deze nieuwe ervaringen hebben mijn verhalen wezenlijk verrijkt. Het schrijven en vertalen herinnert me eraan dat literatuur een gesprek is doorheen ruimte en tijd. De literatuur stelt ons in staat met het verleden te praten, over de toekomst te dromen en in het heden onze menselijkheid te delen. Daarom schrijf ik. En daarom zal ik blijven schrijven, zelfs in onzekere tijden.
Sergej Sjamanov
Interview: Victoria Jensen / Vertaling uit het Engels: Ine Pisters