“Ik ben bereid de gevolgen te dragen van wat ik heb geschreven.”

PEN Vlaanderen richt zich niet enkel op het vrije woord in andere landen, maar houdt ook de vinger aan de pols in eigen land. Recente evoluties in het maatschappelijk debat, onder meer door de toenemende rol van sociale media, zorgen ervoor dat we waakzaam moeten blijven voor de bescherming van het vrije woord voor auteurs, journalisten en academici. In de maandelijkse rubriek ‘PEN vraagt… en bij ons’ interviewen we een Vlaamse auteur over het vrije woord in Vlaanderen.

Nadia Nsayi is politicologe, schrijver en museummedewerker. Ze publiceerde Dochter van de dekolonisatie (EPO, 2020) en Congolina, de erfenis van Nele Marian (De Geus, 2023). Maandelijks verschijnt haar column in de krant De Morgen. Hoe ervaart zij het vrije woord in Vlaanderen?

Zijn we in Vlaanderen als schrijvers echt vrij om te schrijven wat we willen?
Als ik de situatie met mijn geboorteland Congo vergelijk, zijn we in Vlaanderen vrijer, maar er is nooit volledige vrijheid. Zelfs als het wettelijk mogelijk is om iets te schrijven, is het daarom niet perse maatschappelijk aanvaard.

Durf je in interviews vrijuit spreken of leg je jezelf soms beperkingen op?
Als zwarte vrouw ben ik op mijn hoede in een dominant witte samenleving. Ik probeer goed na te denken over wat ik zeg en hoe ik het zeg. Sommige zaken zou ik niet zeggen in een interview om grote bagger te vermijden. I choose my battles.

Wat is volgens jou op dit moment de grootste bedreiging voor het vrije woord?
Het debat in mainstreammedia blijft nog redelijk correct en braaf. De dreiging is dat het vrije woord beknot wordt uit angst om hard aangepakt te worden op sociale media waar de verharding van het publiek debat plaatsvindt.

Durf je soms iets niet op te schrijven uit angst in een bepaald hokje geplaatst te worden?
Door wat ik de voorbije jaren heb geschreven merk ik dat bepaalde personen en groepen mij in een wokekamp duwen. Ik vind dat niet perse een probleem omdat de oorspronkelijke betekenis van woke zijn wijst op bewustzijn op vlak van sociale rechtvaardigheid.

Heb je ooit dingen geschreven waarvan je spijt hebt?
Ik heb zeker al dingen gezegd waarvan ik spijt heb, maar ik probeer niet impulsief dingen te schrijven. Juist omdat ik mij erg bewust ben van de impact van het geschreven woord. Het blijft, en het kan zich ooit tegen je keren. Ik ben bereid de gevolgen te dragen van wat ik heb geschreven. Dit geldt ook voor de kritische column die ik begin dit jaar schreef over mijn werkgever het AfricaMuseum.

Heb je ooit iets uit je manuscript moeten schrappen van een uitgever/redacteur/sensitivity reader?
Ik publiceerde twee boeken bij twee verschillende uitgeverijen. In beide gevallen kijk ik terug op een fijne samenwerking met respect voor mijn narratief dat in de Nederlandstalige literatuur niet perse mainstream is.

Welke boodschap zou je willen geven aan een gevangen schrijver?
Jouw gevangenschap mag jouw verlangen om ooit terug te schrijven niet uitdoven. Hou je sterk.

Welk boek zou je sturen aan de leiders van zijn of haar land?
De lange weg naar de vrijheid, de autobiografie van Nelson Mandela.

Welk advies heb je voor beginnende schrijvers?
Na mijn eerste boek kreeg ik reacties van jonge personen met een migratieachtergrond die ook een boek wilde schrijven. Ik zeg hen: als schrijven een passie is, moet je blijven schrijven. Geloof in jezelf, en in jouw capaciteit om verhalen te neer te pennen en deel ze met de wereld.

Welke schrijver, levend of overleden, wil je graag ontmoeten? Waarover wil je het met hem of haar hebben?
Ik lees vaker non-fictie, maar voor de ontmoeting verkies ik een romanschrijver. Ik denk aan de Senegalese-Franse schrijver Mohamed Mbougar Sarr. In 2021 won hij de belangrijke Franse literaire Prix Goncourt. Ik zou graag met hem in gesprek gaan over het thema van zijn roman De purs hommes (Een echte man): homoseksualiteit op het Afrikaanse continent.