De afgelopen vier jaar hebben de Belarussische autoriteiten op brute en meedogenloze wijze hard opgetreden tegen schrijvers, culturele figuren, activisten – tegen iedereen die een afwijkende mening durft te uiten. Zelfs de familieleden van degenen die op politieke gronden gevangen zijn gezet, zijn het doelwit. Ook Belarussen in het buitenland bevinden zich in een steeds hachelijker situatie . PEN International blijft achter de dappere mensen van Belarus staan in hun strijd om de fundamentele vrijheden te handhaven.

Ma Thida, voorzitter van het Writers in Prison Committee van PEN International.

De internationale gemeenschap moet haar inspanningen verdubbelen om grove mensenrechtenschendingen in Belarus aan te pakken en de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen, aldus PEN International en PEN Belarus vandaag, vier jaar na de fel betwiste presidentsverkiezingen van augustus 2020 en de ongekende crisis die daarop volgde.

De situatie in Belarus blijft zorgwekkend. Zoals gedocumenteerd in een schrijnend rapport van PEN Belarus dat in juli 2024 werd gepubliceerd, werden de afgelopen vier jaar gekenmerkt door repressie op wereldschaal. Ten minste 5133 personen zijn strafrechtelijk veroordeeld op politieke gronden. Ten minste 36.418 personen zijn onderworpen aan administratieve vervolging. Meer dan 400 Belarussen zijn op lijsten van zogenaamde “terroristen” geplaatst en meer dan 4 100 zijn als “extremisten” bestempeld. Foltering en andere vormen van mishandeling in detentiecentra vinden systematisch en op grote schaal plaats.

Verschillende gevangenen worden momenteel langdurig in isoleercellen vastgehouden, waaronder schrijver en advocaat Maksim Znak. De gezondheid van Nobelprijswinnaar Ales Bialiastki gaat naar verluidt snel achteruit door een gebrek aan toegang tot adequate gezondheidszorg. Op het moment van schrijven werden meer dan 1400 mensen om politieke redenen vastgehouden, waaronder 38 ‘mensen van het woord’ – schrijvers, vertalers, academici en intellectuelen. Het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR) concludeerde dat sommige van de gedocumenteerde schendingen misdaden tegen de menselijkheid zijn. Ondertussen lijkt er geen einde te komen aan de stigmatisering en onderdrukking van de Belarussische taal en literatuur.

In een poging om alle onafhankelijke meningen de kop in te drukken, richten de autoriteiten van Wit-Rusland zich steeds meer op familieleden van dissidenten, onder andere door oneerlijke opsluiting, vervolging en gevangenneming. De grensoverschrijdende repressie neemt toe. De afschaffing bij presidentieel decreet in september 2023 van consulaire diensten om paspoorten van Belarussen in het buitenland te vernieuwen of te verlengen – waardoor zij gedwongen worden naar Belarus te reizen en een groot risico lopen op politiek gemotiveerde vervolging – heeft ernstige gevolgen voor hun bewegingsvrijheid en hun toegang tot essentiële diensten. De Belarussische autoriteiten hebben ten minste 104 strafzaken geopend tegen Belarussen in het buitenland die hebben deelgenomen aan de viering van de Dag van de Vrijheid in maart 2024. De Belarussische filmmaker en journalist Andrej Hniot riskeert nog steeds gedwongen repatriëring van Servië naar Belarus op grond van valse beschuldigingen van belastingontduiking.

De regering van Lukašenka voert met de volle kracht van haar strafmachinerie een brute oorlog tegen het Belarussische volk, wiens enige misdaad is het oneens te zijn met geweld en valsheid in geschrifte. Deze afschuwelijke mishandelingen overstijgen Belarus, bereiken mensen in het buitenland en houden hen gevangen in angst en onzekerheid. Niemand zou het doelwit mogen zijn van afwijkende meningen, laat staan dat ze zouden mogen lijden onder de vreedzame acties van hun familieleden. De Belarussische autoriteiten martelen, breken mensen geestelijk en lichamelijk en vernietigen hun menselijke waardigheid. De wereld moet ophouden zich van Belarus af te keren. Het kwaad verspreidt zich snel en kent geen staatsgrenzen. Alleen samen kunnen we deze uitdagingen overwinnen.

Taciana Niadbaj, voorzitter van PEN Belarus.

PEN International en PEN Belarus verwelkomen de oprichting van een nieuwe groep van onafhankelijke deskundigen inzake de mensenrechtensituatie in Belarus in april 2024, die tot taak heeft mensenrechtenschendingen te onderzoeken die sinds 1 mei 2020 in Belarus zijn gepleegd, bewijsmateriaal over dergelijke schendingen te verzamelen en te bewaren, en de verantwoordelijken te identificeren. Het nieuwe onderzoeksorgaan zal verder steun verlenen aan nationale, regionale en internationale inspanningen om de verantwoordingsplicht voor mensenrechtenschendingen in Belarus te bevorderen.

PEN International en PEN Belarus dringen er nogmaals bij de Belarussische autoriteiten op aan een einde te maken aan hun optreden tegen afwijkende meningen en iedereen vrij te laten die wordt vastgehouden omdat hij of zij op vreedzame wijze zijn of haar mening heeft geuit. PEN International en PEN Belarus roepen verder de internationale gemeenschap op om druk te blijven uitoefenen op de Belarussische autoriteiten om degenen die op politieke gronden gevangen zitten vrij te laten – met inbegrip van culturele figuren – om de verantwoordingsplicht voor misdaden begaan door de Belarussische autoriteiten te bevorderen, en om onafhankelijke culturele projecten en initiatieven zowel binnen als buiten Belarus te ondersteunen.