“Nu de principes van internationale mensenrechten en humanitair recht steeds meer in twijfel worden getrokken door regeringen over de hele wereld, moeten we onze inspanningen verdubbelen en de waarden verdedigen die ons verenigen: vrijheid, rechtvaardigheid en gelijkheid.”

Ma Thida, voorzitter van het Writers in Prison Committee van PEN International.

PEN International lanceert met trots Identity on Trial: Persecution and Resistance – Case List 2025, waarin de toenemende vervolging van schrijvers op basis van hun identiteit wordt belicht. Het rapport van dit jaar documenteert de alarmerende toename van censuur, opsluiting en bedreiging van schrijvers vanwege hun geslacht, seksuele geaardheid, etniciteit of religieuze overtuiging. Het onderstreept een verontrustende wereldwijde trend: degenen die hun identiteit durven te uiten of dominante verhalen durven aan te vechten, worden het zwijgen opgelegd door middel van juridische bedreigingen, censuur en geweld.

Een stijgende trend: Vervolging op basis van identiteit

Hoewel 29% van de schrijvers op de Case List van dit jaar vrouwen waren, hadden zij vaker te maken met rechtszaken, censuur en intimidatie. De onderdrukking van vrouwenrechten in Afghanistan heeft een schrijnend niveau bereikt. De terugkeer van de Taliban aan de macht heeft geresulteerd in het op brute wijze verwijderen van vrouwen en meisjes uit het openbare leven en het opleggen van een apartheid-achtig systeem dat hen systematisch onderwijs, werk en culturele participatie ontzegt.
Inheemse schrijvers in Amerika, waaronder Canada en Mexico, kregen te maken met toenemende bedreigingen, terwijl etnische minderheden in China, Turkije en daarbuiten vervolgd werden vanwege hun activisme en culturele expressie. Oeigoerse en Tibetaanse schrijvers werden bijvoorbeeld nog steeds veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, waaronder de Oeigoerse professor Ilham Tohti, die levenslang uitzit omdat hij opkwam voor de rechten van zijn gemeenschap. In Turkije moest de Koerdische schrijver Yavuz Ekinci meer dan zeven jaar de gevangenis in wegens ongefundeerde beschuldigingen van terrorisme in verband met zijn roman Dream Divided, die nog steeds verboden is in het land.

Boekverboden en censuur: Het uitwissen van gemarginaliseerde stemmen

Een van de meest verontrustende trends in de Case List 2025 is de toename van het aantal boekverboden. Overheden over de hele wereld beperken de toegang tot werken die seksueel geweld, LGBTQI-verhalen en raciale kwesties bespreken – waardoor kritische perspectieven uit het publieke debat worden geweerd.
In de Verenigde Staten werden in het schooljaar 2023-2024 meer dan 10.000 gevallen van boekverboden geregistreerd. In Argentinië richt de censuur zich in toenemende mate op werken van vrouwen, terwijl in Hongarije en de Russische Federatie boeken met LGBTQI-thema’s uit de schappen worden verwijderd, waarbij uitgevers boetes en intimidatie riskeren.

Oorlog en conflicten: Kritische stemmen verstommen

De onderdrukking van vrije meningsuiting is nauw verweven met oorlog, conflicten en de vervolging van gemarginaliseerde stemmen, waarbij schrijvers, journalisten en culturele figuren vaak het doelwit zijn vanwege hun identiteit, verzet en woorden. PEN International blijft deze bedreigingen documenteren in landen als:

• Oekraïne: Sinds Rusland in 2022 een grootschalige invasie lanceerde, hebben Russische troepen doelbewust het culturele erfgoed van Oekraïne aangevallen, waarbij UNESCO schade aan 476 locaties heeft vastgesteld. Journaliste Viktoria Roshchyna stierf naar verluidt in september 2024 in hechtenis in de Russische Federatie. De autoriteiten gaven geen informatie over haar dood.
• Palestina: Israël’s niet aflatende bombardementen op Gaza hebben culturele en media-instellingen verwoest. Meer dan 45.000 Palestijnen zijn gedood, waaronder ten minste 26 schrijvers, volgens onderzoek van PEN International. Scholen, universiteiten, bibliotheken en boekwinkels zijn vernietigd, waardoor generaties zijn afgesneden van onderwijs en culturele participatie.
• Soedan en Ethiopië: De aanhoudende conflicten in beide landen hebben geleid tot massamoorden, seksueel geweld en wijdverspreide aanvallen op de pers. PEN International heeft een sterke toename ontvangen van verzoeken om noodhulp van schrijvers en journalisten in deze regio’s.
  Noodhulp voor schrijvers in gevaar