Elke dag leest u een van de negen teksten van Turkse auteurs over ‘Het Turkije waar ik van houd’. Sinds de mislukte staatsgreep in Turkije een jaar geleden is de vrijheid van meningsuiting in Turkije ernstig in gevaar. PEN Vlaanderen focust dit jaar dan ook op Turkije met het project ‘Een meervoud aan stemmen voor Turkije.’ Vandaag leest u de tekst van Mario Levi.

Van Turkije kunnen houden – Mario Levi

Jaren geleden vertelde ik een Franse journalist dat ik me met mijn hele wezen in Istanbul thuis voel. Vooral, voegde ik eraan toe, doordat het een stad is van migratie… Thuishoren beleefd door migratie… Erg tegenstrijdig? Niet voor wie even nadenkt en vanuit een diepere laag naar de geschiedenis van de stad kijkt. Het is een gevoelskwestie. Bovendien, niet alleen Istanbul, maar een groot deel van mijn land, misschien wel het hele, is met migratie verbonden.

Hoe zou je een gebied waar zoveel beschavingen tot leven zijn gekomen en leven hebben gegeven anders kunnen aanvoelen? Verschillende talen, geloven, geschiedenissen, culturen, gevoelsklimaten… Dat is Turkije… Alleen zo kun je verklaren dat de naam ‘Anatolië’, zoals het grootste deel van het land heet, afstamt van een Grieks woord: ‘Anatoli’, plaats waar de zon opkomt. Iemand vond die naam passend, anderen hebben hem overgenomen. Wat wil je nog meer?

Als meerstemmigheid evolueert tot een historische sensatie, dan beland je in de diepten van kunst en literatuur. Het is de kunst voor die verschillende stemmen, talen en geloven op te komen, die te voelen.

Het valt te begrijpen dat iemand zich met behulp van een ander probeert te realiseren. Maar het gaat erom jezelf niet alleen als gelijke, maar ook als partner van die ander te zien. Bij het marmeren van papier kan een kleur alleen door andere kleuren aan kracht winnen. Al die kleuren komen tot leven in een bak water. Water en baarmoeder… Een simpel toeval? Tja. Ik geloof niet in toeval…

Ik ben opgegroeid in een joods gezin. De dingen die mij dat heeft gegeven neem ik overal mee naartoe. Soms door mijn stem te laten horen, soms door te zwijgen… Het is niet altijd gemakkelijk op glad ijs te lopen.

Mijn christelijke buren zijn mijn reisgenoten geworden. Grieks en Armeens spreek ik niet, maar dankzij onze verwantschap kan ik die talen nu aanvoelen. Ik ben een nachtschrijver en kijk met mijn teksten graag naar het aanbreken van de dag.

Zo heb ik de islamitische oproep voor het ochtendgebed altijd heel diep in me gevoeld… Een stem die je bij de dageraad zegt dat gebed meer waard is dan slaap. En dan het opkomend daglicht en het krijsen van meeuwen…

Dat meemaken was iets van een andere orde… En te weten dat een steen, een doodgewone steen ogenschijnlijk, een restant van een stadsmuur, je roept van eeuwen her…

Overal in het land kunnen mensen je een verhaal of sprookje vertellen en je daarmee iets totaal onverwachts laten beleven. Want hier ligt de geschiedenis van wie gingen en wie kwamen. Ik zeg niet voor niets dat ik tot mijn grote genoegen in een migratiegebied leef. Misschien hou ik nog het meest van de verhalen die dit gebied heeft voortgebracht, van wat die verhalen op hun beurt hebben voortgebracht. Dat ik geloof zonder om een onderwerp verlegen te zitten als schrijver tot mijn laatste ademtocht in dit land te kunnen leven is genoeg. De rest is tenslotte de innerlijke reis die ik ken.

Mario Levi (1957) is een van de belangrijkste moderne Turkse schrijvers. Hij is ook leraar Frans, journalist, copywriter en radiomaker. Hij studeerde Franse Literatuur aan de universiteit van Istanbul. Zijn eerste artikels werden gepubliceerd in de krant Salom. Zijn eerste boek Jacques Brel: A Lonely Man verscheen in 1986. Daarna volgde een bundel korte verhalen Not being able to go to a city. Met dit boek won hij de Haldun Taner Prijs. Zijn tweede bundel korte verhalen Madame Floridis May Not Return gaat over mensen in Istanbul die het moeilijk hebben om zich aan te passen aan hun minderheidsgroep en aan de maatschappij. Zijn eerste roman Istanbul Was a Fairy Tale telt 800 bladzijden en gaat over een joodse familie in Istanbul. Mario Levi geeft lezingen aan de universiteit Yeditepe en hij doceert creatief schrijven. Zijn laatste roman Where Were You When Darkness Fell werd goed ontvangen.

Vertaling van ‘Türkiye’yi sevebilmek’. Vertaald uit het Turks door Hanneke van der Heijden, 23 juni 2017