Elke dag leest u een van de negen teksten van Turkse auteurs over ‘Het Turkije waar ik van houd’. Sinds de mislukte staatsgreep in Turkije een jaar geleden is de vrijheid van meningsuiting in Turkije ernstig in gevaar. PEN Vlaanderen focust dit jaar dan ook op Turkije met het project ‘Een meervoud aan stemmen voor Turkije.’ Vandaag leest u de tekst van Nedim Gürsel.

Het Turkije waarvan ik niet hou – Nedim Gürsel

Het Turkije waarvan ik hou vind je in mijn boeken. Vaak had ik  het erin over mijn geliefde stad Istanboel, maar ook over Anatolië, de streek van mijn hart. Nu wordt mijn land onderdrukt als nooit tevoren, verwijdert het zich steeds meer van de democratische waarden. Eenmaal is geen maal, ik wil het dus hebben over vrijheid van meningsuiting en over het Turkije waarvan ik niet hou.

Nâzım Hikmet, een van de grootste twintigste-eeuwse dichters, stierf in ballingschap nadat hij zijn beste jaren sleet in Anatolische gevangenissen.  Sabahattin Ali, romanschrijver en journalist, wegbereider van het realisme, werd door de geheime politie vermoord vanwege zijn kritiek op het eenpartijstelsel. Ook andere belangrijke schrijvers en intellectuelen  betaalden een hoge prijs voor hun verdediging van de vrije meningsuiting tijdens de militaire staatsgrepen in de jongste Turkse geschiedenis.  Zelf heb ik me meer dan eens in de rechtbank moeten verantwoorden voor mijn romans, onder andere voor godslastering in De dochters van Allah, terwijl in een democratische lekenstaat blasfemie in principe niet eens bestaat als misdaad.

Dat Aslı Erdoğan, Necmiye Alpay en Bilir Kaya voorlopig in vrijheid werden gesteld – waar ik blij om ben – betekent niet dat de druk van de politieke macht op de oppositie vermindert. Aslı* is haar paspoort kwijt, ze mag niet meer reizen om haar vele buitenlandse lezers te ontmoeten. Journalist Ahmet Şık kreeg een waarschuwing voor zijn kritische tweet over Erdoğan. Het overkwam ook andere journalisten van de oppositiekrant Sözcü. Bij justitie heerst nog steeds absolute willekeur. In november eiste het parket van Istanbul levenslang voor Aslı, die al sinds augustus vastzat vanwege haar rubriek in de pro-Koerdische krant Özgür Gündem, die sindsdien verboden werd. Ze is nu voorlopig vrij, maar wie zal die vijf gevangenismaanden vergoeden? Wie hoort de stem van wie nog achter de tralies op een proces en eventuele vrijlating wacht?

Ook de journalisten van Cumhuriyet en de schrijvers Ahmet Altan, Mehmet Altan, Şahin Alpay, Nazlı Ilıcak en Nazmiye Akman zijn sinds augustus nog steeds gevangen omdat ze hun beroep uitoefenden, voor allen wordt levenslang geëist.  In totaal zitten meer dan 150 journalisten achter tralies, een internationaal record. Ik schaam me, niet voor mijn land maar voor zijn leiders.

Ik schreef onlangs een open brief naar president Hollande, die ik mocht begeleiden tijdens zijn staatsbezoek aan Turkije in januari 2014. Ik vroeg hem zijn stem te verheffen, maar hij bleef zwijgen, net als de meeste Europese leiders. De Turkse democratie is in gevaar, het is in het belang van de EU dat ze een democratische partner heeft en niet het autoritaire Turkije, bondgenoot van Rusland en Iran.  Laat me tot slot mijn oude vriendin Aslı citeren. Deze zinnen uit Het stenen gebouw lijken wel haar invrijheidstelling te profeteren:

‘Aan de overkant van die stenen muur praat je meest vastberaden stem met jou. Ze roept je: “Ben je er?” Ze troost en verzekert je: “Wees niet ongerust, we blijven niet lang.”’ Ik hoop dat alle gewetensgevangenen niet lang opgesloten zullen blijven.

Nedim Gürsel (1951) is schrijver. Hij publiceerde in Turkije een veertigtal boeken (romans, novelles, kritische essays en reisverslagen). De meeste van zijn werken werden vertaald, onder andere in het Frans. Na zijn studies aan het lyceum van Galatasaray in Istanbul, trok hij naar Frankrijk. Hij studeerde Moderne Franse Literatuur aan de Sorbonne. In 1976 publiceerde hij een bundel korte verhalen, waarvoor hij de Prijs van de Turkse Taalacademie ontving, de meest toonaangevende literaire prijs in Turkije. Na de coup in 1980, oordeelde een militair tribunaal dat de bundel korte verhalen het Turkse leger in een slecht daglicht stelde. Gürsels roman La Première Femme werd gecensureerd. Gürsel is een van de stichters van het Internationale Parlement voor Schrijvers. Hij woont nu in Frankrijk en doceert Turkse Literatuur aan de Sorbonne. Hij is directeur van wetenschappelijk onderzoek aan het International French Science Research Center. Zijn werk werd bekroond met verschillende prijzen.

Vertaling van “LA TURQUIE QUE JE N’AIME PAS”, door Hilde Keteleer.
* Midden juni werd Asli Erdogans internationale reisverbod weer opgeheven. Deze tekst werd voordien geschreven.