Naar aloude traditie blazen we de PEN-disputen nieuw leven in.  Een PEN-dispuut is een debat over een heet hangijzer, soms opengesteld voor het grote publiek, soms enkel voor onze leden.

Ons eerste PEN-dispuut hielden we op 26 oktober 2023 online met onze PEN-leden.  We bogen ons over de hetze die losbarstte naar aanleiding van de roman Mimosa van Mette Marie Van Dijk. Meteen na het verschijnen van het boek, zorgde het boek voor ophef. De roman zou racistische uitspraken en stereotiepe beschrijvingen bevatten. De schrijfster werd fysiek bedreigd en ontving haatberichten.

Chatham House Rule

Voor het PEN-dispuut volgden we de Chatham House Rule. Deze regel zorgt ervoor dat we tijdens een dispuut vrij kunnen spreken en vrij van gedachten kunnen wisselen.  De Chatham House Rule houdt in dat de deelnemers van het dispuut mogen delen wat er gezegd werd, zonder te vermelden wie wat precies zei.

Een hoofdpersonage met een beperkte kijk

Twee PEN-leden die het boek gelezen hadden deelden hun leeservaring. Beiden lazen het boek als een roman, met een instabiel en zoekend hoofdpersonage dat een beperkte, gefragmenteerde kijk op de wereld heeft. Het boek kwam als provocerend over, door de pornografische scènes.

De schrijfster krijgt de kritiek dat haar boek stereotyperend, racistisch en seksistisch is. Ook wordt haar exotisme verweten. De personen die het boek gelezen hadden, herkennen waar deze kritiek vandaan komt. Het hoofdpersonages heeft inderdaad een gekleurde en eenzijdige blik op de wereld. Maar het gaat hier om een fictieve persoon, om een romanpersonage dat op die manier naar de wereld kijkt.

Tegelijk speelt de schrijfster ook met de stereotiepe manier waarop haar hoofdpersonage naar de wereld kijkt en brengt ze op die manier een zekere gelaagdheid in het boek.

In interviews benoemt de schrijfster het boek als fictie met autobiografische elementen. Zelf doet ze geen racistische uitspraken in de publieke ruimte.

We besluiten dat dit voor PEN geen ‘problematisch’ boek is en dat het boek niet in strijd is met ons PEN-charter. Een boek mag provocerend zijn en een romanpersonage mag een eenzijdige of gekleurde blik hebben. Bovendien daagt de schrijfster stereotypen net uit in haar boek.

Opgeklopte heisa?

Het boek werd door de uitgever in de markt gezet als een schandaalroman. Ook de flaptekst zet meteen aan tot controverse, terwijl het boek over veel meer gaat dan over een jonge vrouw die met zwarte mannen neukt. De schrijfster belicht ook de familiale achtergrond van het hoofdpersonage en zet klassenverschillen op zijn kop.

Er is een vermoeden dat de uitgeverij deze controverse heeft aangewakkerd om zo aandacht te generen. Maar hebben ze de schrijfster hiermee een dienst bewezen?

Dreigingen devalueren

We vinden het problematisch dat deze jonge schrijfster enkel omwille van een roman zoveel bedreigingen over haar heen kreeg.

Het lijkt alsof bedreigingen ‘devalueren’, er is steeds minder voor nodig om bedreigd te worden. Men struikelt al heel snel.

Vermoedelijk werd het boek ook neergesabeld zonder dat de meesten het boek hadden gelezen. De achterflap was voldoende om het vuur aan de lont te steken.

Aanwezigen: Alicja Gescinska, Hind Fraihi, Anneleen Van Offel, Saskia De Coster, Chris Ceustermans, Ellen Van Pelt (verslag)