“Velen beseffen onvoldoende hoe vrij we zijn, en sommigen zijn zich er niet van bewust dat ze die vrijheid op het spel zetten.”

PEN Vlaanderen richt zich niet enkel op het vrije woord in andere landen, maar houdt ook de vinger aan de pols in eigen land. Recente evoluties in het maatschappelijk debat, onder meer door de toenemende rol van sociale media, zorgen ervoor dat we waakzaam moeten blijven voor de bescherming van het vrije woord voor auteurs, journalisten en academici. In de maandelijkse rubriek ‘PEN vraagt… en bij ons’ interviewen we een Vlaamse auteur over het vrije woord in Vlaanderen.

Laïla Koubaa is schrijver van prachtige jeugdboeken zoals ‘Azizi en de kleine blauwe vogel’ en ‘Hoger dan de bergen dieper dan de zee’.  Ze is de dochter van een Tunesische vader en een Belgische moeder. Naast auteur is Laïla master in de Oosterse Talen en Culturen en begeleidt ze jongeren met specifieke noden in verschillende scholen in Gent. Hoe ervaart zij het vrije woord in Vlaanderen?

Zijn we in Vlaanderen als schrijvers echt vrij om te schrijven wat we willen?
Absoluut, uiteraard moet er rekening gehouden worden met de afspraken over vrije meningsuiting. Velen beseffen onvoldoende hoe vrij we zijn, en sommigen zijn zich er niet van bewust dat ze die vrijheid op het spel zetten. In mijn vaderland gaat alles er helemaal anders aan toe.

Censureer je jezelf in wat je schrijft?
Dat zou voor mij een contradictio in terminis zijn.

Waar liggen voor jou de grenzen van vrije meningsuiting?
Ik sta achter het feit dat er in België duidelijke grenzen gelden rond vrije meningsuiting. Het ligt niet in mijn aard om mensen te kwetsen of te beledigen, om mensen aan te zetten tot haat of discriminatie.

Wat is volgens jou op dit moment de grootste bedreiging voor het vrije woord?
Het Extreemrechtse gedachtengoed.

Hoe beïnvloedt sociale media de vrije meningsuiting volgens jou?
Ik vermoed dat negatieve meningen op sociale media vaak frustraties van mensen zijn die overspannen zijn, ongelukkig door het leven gaan, pogingen ondernemen om aandacht te krijgen, angst hebben voor het onbekende… Extreme en onjuiste uitlatingen worden vaak gevoed door extreemrechtse partijen die er maar al te graag een schepje bovenop doen en de angstcultuur voeden.

Welke boodschap zou je willen geven aan een gevangen schrijver?
Ik heb één en al bewondering voor mensen die zich niet laten afschrikken door de totalitaire regimes waarin ze leven. Daarnaast blijf ik met lede ogen toekijken hoe onrechtvaardig mensen behandeld worden. We lopen m.i. maar een keer op deze bol en het verbaast me elke dag opnieuw wat wereldleiders drijft. Als ik naar het nieuws kijk, kan ik alleen maar vaststellen dat veel landen geleid worden door psychopaten, maar dat is slechts een magere troost.

Welk boek zou je sturen aan de leiders van zijn of haar land?
Ik zou ze aanraden om te starten met het lezen van ‘De Universele Verklaring van de rechten van de mens’. Daarna hebben ze een zee aan bibliotheken waar ze zich in kunnen verdiepen.

Welke verantwoordelijkheden dragen schrijvers volgens jou?
Veel jongeren met een migratieachtergrond herkennen zich in mijn verhalen. De aanwezigheid van de Arabische taal in mijn werk en de vele verwijzingen naar Arabische poëzie verbinden. Ook ik herken de moeilijkheden die veel jongeren ervaren die in verschillende culturen opgroeien en verschillende talen spreken. Ik ben er ten stelligste van overtuigd dat we ook met literatuur een breder beeld kunnen geven van de realiteit waarin veel mensen leven. Mensen verlaten niet zomaar hun land. Het volledige plaatje is veel complexer. Laat ons er geen doekjes omwinden, iedereen ziet hoe extreme gedachten in onze maatschappij binnendringen en iedereen kan vaststellen dat extreemrechtse partijen hoog scoren in de peilingen. Ik beschouw het als mijn maatschappelijke plicht om het historisch bewustzijn te voeden en om mijn kennis en inzichten over migratie te delen. En ik hoop op die manier mensen met een andere bril te doen kijken naar mensen die op zoek zijn naar een veilige thuis.

Welk advies heb je voor beginnende schrijvers?
Volg je ikigai. Volgens de Japanse traditie heeft iedereen een ikigai, een reden van bestaan. Het is één van de geheimen voor een lang, tevreden en gezond leven. Je ikigai is de kruising van je passies (waar je van houdt), je talenten (waar je goed in bent) en je doel.

Welke schrijver, levend of overleden, wil je graag ontmoeten? Waarover wil je het met hem of haar hebben?
Susan Abulhawa die o.a. Ochtend in Jenin schreef en Primo Levi (overleden in 1987) die o.a. Is dit een mens schreef. Met hen zou ik het willen hebben over Israël en Palestina.