“Zeker in het maatschappelijk debat probeer ik heel bewust genuanceerd en ‘verbindend’ te schrijven.”

PEN Vlaanderen richt zich niet enkel op het vrije woord in andere landen, maar houdt ook de vinger aan de pols in eigen land. Recente evoluties in het maatschappelijk debat, onder meer door de toenemende rol van sociale media, zorgen ervoor dat we waakzaam moeten blijven voor de bescherming van het vrije woord voor auteurs, journalisten en academici. In de maandelijkse rubriek ‘PEN vraagt… en bij ons’ interviewen we een Vlaamse auteur over het vrije woord in Vlaanderen.

Raf Njotea is freelance scenarist, presentator en opiniemaker. Bij kaarslicht denkt hij na over thema’s als identiteit, diversiteit en taal. Hoe ervaart hij de vrije meningsuiting hier bij ons?

Zijn we in Vlaanderen als schrijvers echt vrij om te schrijven wat we willen?   

Ja, natuurlijk. We leven in een geweldig vrij land en daar moeten we dankbaar voor zijn. Natuurlijk kan het zijn dat er (veel) reactie komt op wat je schrijft, maar je zal niet gemold worden of in de gevangenis belanden. 

Censureer je jezelf in wat je schrijft? 

Soms wel, maar dat is mijn eigen keuze. Zeker in het maatschappelijk debat probeer ik heel bewust genuanceerd en ‘verbindend’ te schrijven. Dat betekent dat ik soms mijn eigen overtuigingen wat afvijl, dat ik dingen soms subtieler verwoord dan hoe ik ze diep vanbinnen misschien zie of voel. 

Moet je als schrijver voorzichtig zijn om niemand te bruuskeren?  

Als fictieschrijvers mogen we ons niks aantrekken van wat iemand vindt of hoe iets overkomt. Als non-fictieschrijvers kunnen we volgens mij beter wel wat rekening houden met hoe iets over- of binnenkomt. 

Moeten de boeken die we schrijven politiek correct zijn? 

Nee. (Al zie ik niet in waarom je politiek incorrect zou willen zijn.) 

Waar liggen voor jou de grenzen van vrije meningsuiting? 

Daar waar meningsuiting haat wordt. Sommige mensen vergeten trouwens al eens dat het vrije meningsuiting is en verkondigen naar hartenlust leugens en foute feiten. Dat mag (gelukkig), maar dat ze dat dan doen onder het mom van vrije meningsuiting, daar word ik boos van. Het is lui en vals. 

Wat is volgens jou op dit moment de grootste bedreiging voor het vrije woord? 

Autoritaire regimes. 

Heb je ooit dingen geschreven waarvan je spijt hebt? 

Ja. 

Heb je ooit iets uit je manuscript moeten schrappen van een uitgever/redacteur/sensitivity reader? 

Ja, in tv is het schering en inslag dat producenten en zenders feedback geven. 

Welke verantwoordelijkheden dragen schrijvers volgens jou? 

Schrijvers zijn bij de weinige aanjagers van empathie in de maatschappij. Dat is dan ook de belangrijkste taak van de schrijver: mensen even in andermans schoenen laten lopen, in andermans vel laten kruipen. Mensen dingen laten beleven en voelen die ze anders niet zouden beleven en voelen en zo hun horizon verbreden.  

Schrijvers worden vaak beïnvloed door de woorden van anderen, ze bouwen verder op fundamenten die anderen legden. Waar ligt voor jou de grens tussen inspiratie en toe-eigening? 

Ik geloof niet in toe-eigening, tenzij je letterlijk gaat beweren dat andermans quote, idee of werk van jouw hand is. De grens tussen inspiratie en plagiaat is misschien wel wat moeilijker te trekken soms…