“Winstbejag, verkoopcijfers enzo zijn subtiele vormen van censuur.”

PEN Vlaanderen richt zich niet enkel op het vrije woord in andere landen, maar houdt ook de vinger aan de pols in eigen land. Recente evoluties in het maatschappelijk debat, onder meer door de toenemende rol van sociale media, zorgen ervoor dat we waakzaam moeten blijven voor de bescherming van het vrije woord voor auteurs, journalisten en academici. In de maandelijkse rubriek ‘PEN vraagt… en bij ons’ interviewen we een Vlaamse auteur over het vrije woord in Vlaanderen.

Peter Weyns publiceerde in 2023 de roman Enten bij Uitgeverij Inbetween. De roman is deels gebaseerd op het oorlogsdagboek van zijn grootvader. Eerder publiceerde hij autobiografische reisverhalen in het Turks (Ikinci Hendek/Tweede Loopgraaf (Bencekitab, Ankara, 2016)). Hij publiceert regelmatig in diverse tijdschriften en was redactielid van onder andere Nieuwe Maand en Akrostis. Hij is ook schrijfcoach voor anderstaligen. Peter staat mee aan de wieg van 7/9 publishers, een uitgeverij die zich toelegt op het publiceren van werk van nieuwkomers, vaak van mensen die hun land zijn ontvlucht. Hoe ervaart hij het vrije woord in Vlaanderen?

Zijn we in Vlaanderen als schrijvers echt vrij om te schrijven wat we willen?
Ik denk het wel, maar aan vrijheid van meningsuiting hangt -zelfs in Vlaanderen!- een prijskaartje: al of niet publicatie, al of niet behoud van job (cfr. Rachida Lamrabet of Alona Lyubayeva…), al of niet rechtszaken (cfr, Herman Brusselmans of Apache…), al of niet bedreigingen (cfr. Lectrr, Youssef Kobo of Dyab Abou Jajah…).

Censureer je jezelf in wat je schrijft?
Angst is vaak een slechte raadgever, maar soms begrijpelijk.

Durf je in interviews vrijuit spreken of leg je jezelf soms beperkingen op?
In de weinige interviews die ik gaf, nam ik geen blad voor de mond. Misschien waren het er daarom wel weinig.

Moet je als schrijver voorzichtig zijn om niemand te bruuskeren?
Als schrijfcoach voor anderstalige nieuwkomers of vluchtelingen ben ik soms voorzichtig. Der Feind hört zu, weet je wel. Voorlopig nog geen problemen gehad. Hout vasthouden.

Moeten de boeken die we schrijven politiek correct zijn?
Neen hoeft niet, leve de meerstemmigheid. De, volgens mij, politiek verderfelijke boeken lees ik toch niet.

Waar liggen voor jou de grenzen van vrije meningsuiting?
Normaal wettelijk geregeld (geen haatoproepen, niet aanzetten tot geweld…) Gelukkig zijn er steengoede tijdschriften zoals Apache of MO* om ons bij de les te houden en om die grenzen te bewaken.

Wat is volgens jou op dit moment de grootste bedreiging voor het vrije woord?
Een mix van groeiende commercialisering, oprukkend conservatisme en populisme…overgoten met een saus van ontlezing en zelfcensuur.

Hoe beïnvloedt sociale media de vrije meningsuiting volgens jou?
Platformen zoals het X van Elon Musk verspreiden voortdurend desinformatie, racistische haatboodschappen en zelfs oproepen tot geweld.

Bestaat er volgens jou zoiets als marktcensuur? Primeren commerciële overwegingen boven literaire kwaliteit in de uitgeverswereld?
Natuurlijk censureert de markt in deze maatschappij. Winstbejag, verkoopcijfers en zo zijn subtiele vormen van censuur.

Heb je ooit dingen geschreven waarvan je spijt hebt?
Neen, ik doe niet aan ‘nikserige’ boeken of teksten (dixit Renate Dorrestein).

Heb je ooit iets uit je manuscript moeten schrappen van een uitgever/redacteur/sensitivity reader?
Ik heb het geluk dat mijn uitgever een heel goede vriend is, die me nooit zal vragen om iets te schrappen of te veranderen aan mijn teksten.

Welk boek hoort volgens jou thuis in onze PEN-boekenkast waarin we boeken van gevangen schrijvers of schrijvers in ballingschap verzamelen?
Aslı Erdoğan Zelfs de stilte is niet meer van mij. de Geus, 2017

Welke boodschap zou je willen geven aan een gevangen schrijver?
Walk on/Walk on/With hope/In your heart/And you never/Walk alone/You never
Wallk/Alone

Welke verantwoordelijkheden dragen schrijvers volgens jou?
De maatschappij vanuit een ander dan het gangbare standpunt bekijken. Met (liefst) goede literatuur, tegengas geven tegen onrecht, ongelijkheid en ondemocratische krachten,

Welk advies heb je voor beginnende schrijvers?
Lees veel! En durf durven.

Hoe lang ben je al lid van PEN en waarom?
Sinds de dag dat in 2016 mijn eerste roman in Ankara werd gepubliceerd. Ik kon niet wachten om deel uit te maken van zo’n nuttige organisatie.