‘Je wordt toch geen schrijver om het denken te bepérken?’

PEN Vlaanderen richt zich niet enkel op het vrije woord in andere landen, maar houdt ook de vinger aan de pols in eigen land. Recente evoluties in het maatschappelijk debat, onder meer door de toenemende rol van sociale media, zorgen ervoor dat we waakzaam moeten blijven voor de bescherming van het vrije woord voor auteurs, journalisten en academici. In de maandelijkse rubriek ‘PEN vraagt… en bij ons’ interviewen we een Vlaamse auteur over het vrije woord in Vlaanderen.

Lectrr is naar eigen zeggen Vlaanderen’s meest sexy cartoonist. Hij zet zich in voor de rechten van cartoonisten, als lid van Cartooning for Peace en Regional Representative bij Cartoonists Rights Network International. In 2021 debuteerde hij als schrijver met de roman ‘Ondanks de ondergang.’ Hoe ervaart hij de vrije meningsuiting hier bij ons?

Zijn we in Vlaanderen als schrijvers echt vrij om te schrijven wat we willen?

Tuurlijk, er wordt ferm overdreven in het hele ‘we mogen niks meer zeggen’-debat. Dat sommigen de tegenspraak, net éigen aan het Vrij Spreken, zien als afbraak van hun vrije meningsuiting is klinkklare onzin. Men instrumentaliseert een emancipatorische beweging als woke om een imaginair vijandbeeld te creëren.

Censureer je jezelf in wat je schrijft?

Helemaal niet. En dat is ook helemaal nergens voor nodig in een democratie als België, die beschikt over vrije, quasi ongecensureerde media.

Moet je als schrijver voorzichtig zijn om niemand te bruuskeren?

Nee. Sterker nog: eigenlijk doe je je werk als schrijver niet goed als je niet af en toe iemand bruuskeert. Als je werk geen weerwerk voelt dan zal het bezwaarlijk relevant te noemen zijn.

Moeten de boeken die we schrijven politiek correct zijn?

Tuurlijk niet. Getuige daarvan is bijvoorbeeld Houellebecq – het is niet dat die niet goed verkoopt. Of dat die in de gevangenis zou zitten of vervolgd zou worden.

Waar liggen voor jou de grenzen van vrije meningsuiting?

De wettelijke grenzen. Ook al ben ik het daar niet altijd mee eens. Ook achterlijke meningen, zoals bijvoorbeeld het ontkennen van de Holocaust (wat strafbaar is) zouden toegestaan moeten worden, zodat we er in het vrije debat brandhout van kunnen maken. Nu verdwijnen die meningen ondergronds, en krijgen ze nauwelijks weerwerk.

Wat is volgens jou op dit moment de grootste bedreiging voor het vrije woord?

De identitaire profileringsdrang. Steeds meer ideeën worden weer in hokjes geramd, en dat is nergens voor nodig. Ik begrijp dat mensen in hokjes willen denken, het is comfortabel in een alsmaar complexere wereld, maar het is net eigen aan cultuur en literatuur om die hokjes te slopen. Dat steeds meer schrijvers zich bezighouden met het maken of bestendigen van die hokjes is problematisch. Je wordt toch geen schrijver om het denken te bepérken?

Hoe beïnvloedt sociale media de vrije meningsuiting volgens jou?

Sociale media hebben onze democratie, vrij spreken, media én maatschappelijke waarden uitgehold. Eigenlijk zijn er nauwelijks voordelen, en toch zijn we met zijn allen verslaafd data-vee dat ons denken laat sturen door algoritmes.

Heb je ooit dingen geschreven waarvan je spijt hebt?

Een brief aan een lief waardoor alles tussen ons kapot ging. De kracht van het woord toen enorm onderschat.

Heb je ooit iets uit je manuscript moeten schrappen van een uitgever/ redacteur/sensitivity reader?

Vrij zeker dat ik sensitivity readers een burnout zou bezorgen, maar nooit iets moeten schrappen, nee. En zou het ook nooit doen.

Welke verantwoordelijkheden dragen schrijvers volgens jou?

Teveel schrijvers behagen hun publiek in hun denken: we moeten de lezer net uitdagen, tegen de haren in strijken en dingen doen inzien die ze niet willen horen. Schop de mensen een geweten!