PEN Vlaanderen vernam dat de Dienst Vreemdelingenzaken het visum weigerde voor onze volgende PEN-flatgast Mamdouh Azzam. Schrijvers en journalisten van PEN Vlaanderen en PEN Libanon benadrukken met deze open brief nogmaals de verantwoordelijkheid en nood aan solidariteit, grenzeloos en intercultureel.

Op maandag 24 augustus jl. spreekt de Belgische premier Charles Michel schijnbaar duidelijke taal in Het Journaal, wanneer hij het heeft over de vluchtelingencrisis die Europa de adem lijkt te benemen: “Wij nemen onze verantwoordelijkheid op. We hebben de laatste weken nieuwe opvangplaatsen geopend en willen solidair zijn.” Verantwoordelijkheid opnemen en solidair zijn, dat dachten wij van de schrijversorganisatie PEN Vlaanderen, onze bestaansreden indachtig, ook toen we in het voorjaar via de bemiddeling van de collega’s van PEN Libanon de Syrische auteur Mamdouh Azzam uitnodigden voor een verblijf van drie maanden in de Antwerpse PEN-Schrijversflat.

Azzam is de gerespecteerde auteur van een aantal romans die een ontluisterend beeld geven van het Syrische leven onder de dictatuur. Zijn boek Het regenpaleis (1998) werd verboden door het Syrische ministerie van Cultuur omdat het boek taboeloos spreekt over de sociale en religieuze verhoudingen op het Syrische platteland. Zijn laatste roman Vrouwen van de verbeelding (2012) speelt zich af onder het Baathregime.

Azzam is altijd in Syrië blijven wonen en werken, ondanks het escalerende conflict van de laatste jaren. PEN Vlaanderen, dat ijvert voor vrijheid van meningsuiting en tevens interculturele uitwisseling stimuleert, bood de auteur graag een verblijf van drie maanden aan bij wijze van adempauze. We stelden de PENflat open als plek van rust om te kunnen schrijven en als gelegenheid om het Belgische publiek te laten kennismaken met zijn werk. Daarvoor staat PEN en daarvoor dient haar residentie. In het verleden bood PEN Vlaanderen onderdak aan bedreigde en vervolgde auteurs zoals Déo Namujimbo uit Congo, Dodojon Atovulloev uit Tadzjikistan en Maxim Efimov uit Rusland.

Deze week vernam PEN Vlaanderen dat de Dienst Vreemdelingenzaken het visum weigerde voor Azzam en zijn vrouw.

Dat was een pijnlijk déjà-vu. Twee jaar geleden kreeg de Nigeriaanse dichter en PEN Nigeria-voorzitter Tade Ipadeola ook geen visum, omwille van onduidelijke redenen. ‘Vreemdelingenzaken dwarsboomt Afrikaanse kunstenaars’ kopte toen De Morgen (20 april 2013). Anderhalf jaar (!) en veel mail- en tijdverlies later kwam het dan toch in orde. PEN Vlaanderen heeft nooit begrepen waarom dat zo verlopen is.

Dit is een kaakslag. PEN Libanon heeft in de moeilijkste omstandigheden tijd noch moeite gespaard om Azzam te kunnen evacueren uit Syrië. PEN Vlaanderen stelde haar residentie drie maanden ter beschikking voor een – laten we dat benadrukken – tijdelijk onderdak voor een auteur afkomstig uit een aan flarden geschoten land. Azzam is geen gelukszoeker, geen asielzoeker, geen oorlogsvluchteling. Azzam is een auteur op zoek naar een stabiele schrijftafel, naar buitenlandse geestesgenoten en een geïnteresseerd leespubliek.

De visumweigering aan Azzam is een contradictie die om verantwoording vraagt.

Het lijkt erop dat we niet alleen muren en prikkeldraad aan onze Europese buitengrenzen plaatsen, maar ook de literair-culturele omgang tussen landen trachten terug te schroeven. Of zoals de Syrische dichter Ghayath Almadhoun, de huidige PENflatresident, het verwoordde in een interview: “De boodschap van Europa aan de Syriërs is: sterf in stilte.”

Deze brief van PEN Vlaanderen is een luide schreeuw om verantwoordelijkheid en solidariteit. Grenzeloos en intercultureel!

Lees de volledige verklaring van Mamdouh Azzam op de website van PEN Vlaanderen: “Neen! Ik kan niet aanvaarden dat u me enkel beschouwt als een potentieel vluchtelingenproject. Dit is bijzonder beschamend. Ik werd uitgenodigd om naar uw land te komen als een Syrisch schrijver.”

PEN Libanon
PEN Vlaanderen
Fikry el Azzouzi
Kurt De Boodt
Johan de Boose
Gert Brouns
Guy Commerman
Sven Cooremans
Griet Op De Beeck
Dimitri Bontenakel
Stefaan van den Bremt
Dimitri Casteleyn
Joris Gerits
Gita Deneckere
Dominiek Dendooven
Annemarie Estor
Ivo Evenepoel
Ilke Froyen
Kristien Hemmerechts
Pol Hoste
Maarten Inghels
Geert van Istendael
Joris Iven
Hazim Kamaledin
Hilde Keteleer
Bob Van Laerhoven
Willy Laes
Rachida Lambrabet
Patrick Lateur
Joke van Leeuwen
Mieke De Loof
Elisabeth Marain
Sarah De Mul
Tom Naegels
Guy Posson
David Van Reybrouck
Xavier Roelens
Filip Rogiers

Pjeroo Roobjee
Patrick De Rynck
Annmarie Sauer
Karel Segers
Gaea Schoeters
Willy Schuyesmans
Ina Stabergh
Koen Stassijns
Kris Van Steenberge
Max Temmerman
Maarten Tengbergen
Jeroen Theunissen
Peter Theunynck
Piet Thomas
Sven Peeters
Michel Perquy
Anne Provoost
Rose Vandewalle
Ingrid Van der Veken
Annelies Verbeke
Jef Verhaeren
Peter Verhelst
Peter Vermeersch
Ivo Victoria
Bart Vonck
Flip Voets
Katelijne De Vuyst
Walter Zinzen
Jan De Zutter